مرکز اصلی یونجه ایران می باشد و کاشت این گیاه از دیرباز در ایران بوده و به آن ملکه گیاهان و یا طلای سبز می گویند. با توجه به اینکه طول دوره رشد یونجه طولانی بوده و برداشت محصول بیشتر در مرحله جوانی صورت می‌گیرد ،کاشت این گیاه در بیشتر مناطق دنیا انجام می شود و روز به روز سطح زیر کاشت آن اضافه می شود و بهترین منطقه آب و هوایی برای یونجه منطقه خشک، آفتابی، گرم و بارندگی زیاد می باشد. دیگر اینکه به سرما و گرما مقاوم می باشد.
برداشت چند چین محصول یونجه در سال ، موجب کم شدن مقدار مواد غذایی خاک و کاهش عملکرد بویژه در سال‌های بعدی می‌شود. که میتوان کود لازم رایکبار درسال دراواخر پاییزویا دربهار بعدازاولین چین به زمین اضافه کرد.
کودهای ماکرو: این کودها دارای موادی میباشند که گیاهان به میزان زیادی به آن ها نیاز دارند. کودهای ازت، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم و منیزیم از جمله کودهای ماکرو می باشند.
ازت :
کمبود ازت در یونجه بندرت مسئله‌ای ایجاد میکند زیرا باکتری‌های ریزوبیوم که در داخل گره هایی که بر روی ریشه های یونجه بوجود می‌آیند، با گیاه حالت همزیستی داشته و می‌توانند ازت هوا را تثبیت کرده و مقداری از آن را در اختیار گیاه قرار دهند. لیکن قبل از زمان کاشت مقدار ۵۰ کیلوگرم اوره یا ۷۵ کیلوگرم نیترات آمونیم در هکتار توصیه می‌گردد. البته با توجه به اینکه میزان عناصر غذایی خاک از مهمترین عوامل موثر در تعیین نیاز غذایی نبات محسوب می‌گردد ، بهتر است هرساله قبل از مصرف کود اقدام به نمونه گیری و تجزیه خاک نمود.
کلسیم :
کلسیم در ساختمان دیواره سلولی ، سنتز پروتئین‌ها ، اقتصاد مصرف آب ، غده بستن ریشه و تثبیت ازت ، رشد و توسعه ریشه‌ها و در نهایت عملکرد آن نقش دارد. مقدار مطلوب کلسیم در یونجه حدود یک درصد است. نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد که برداشت ۵ تن یونحه خشک با جذب ۷۵ کیلوگرم کلسیم از خاک همراه است. به نظر می‌رسد میزان تحمل یونجه در خاکهای اسیدی به عناصر آهن ، منگنز و آلومینیم با مقدار کلسیم جذب شده در ارتباط باشد. در این خاکها که غلظت این عناصر سبب کاهش رشد اولیه یونجه می‌شود. مصرف آهک علاوه بر تامین کلسیم کافی ، از قابلیت انحلال این عناصر می‌کاهد. همچنین قابلیت دسترسی فسفر و مولیبدن را افزایش داده و به این ترتیب عملکرد محصول را نیز افزایش می‌دهد. بدلیل آهکی بودن بیشتر خاکهای تحت کشت یونجه در استان ،کمبود آن کمتر مطرح است. مصرف بیش از نیاز کودهای پتاسیمی در برخی خاکها احتمال کمبود کلسیم را به دنبال دارد. در شرایط کمبود کلسیم جوانترین و پیرترین قسمتهای یونجه تحت تاثیر قرار می‌گیرند ، رشد یونجه و میزان تثبیت ازت کاهش می یابد ، بوته‌های جوان یونجه دچار مرگ زمستانی شده و یا در طول خشکی تابستان از بین می‌روند.
در خاکهای با PH کمتر از ۶ مصرف مواد آهکی به صورت مخلوط با خاک،۲تا۳ هفته یا ترجیها یک سال قبل ازکاشت مناسب میباشد.
محققین نشان دادند که محصول خوب یونجه ، به مقدار ۴۵۰ الی ۶۰۰ کیلو گرم سولفات کلسیم برای رشد مناسب خود در خاکهای دچارکمبود نیاز دارد. با مصرف ۶۰۰ کیلو گرم در هکتار سولفات کلسیم در مزارع یونجه زنجان ، رشد و عملکرد مزرعه یونجه بسیار مطلوب بوده است.
برای بدست آوردن حداکثر محصول وبالنتیجه استفاده بیشتر در امر کشاورزی در درجه اول باید کاری کنیم که میزان محصول در واحد سطح بالا برود. استفاده از کودهای شیمیایی چنانچه بطور صحیح و فنّی عمل شود یکی از بهترین راه های رسیدن به هدف بالا میباشد. یکی از نکاتی که جهت رسیدن به این هدف به ما کمک میکند، شناسایی خاک از نظر مواد غذایی موجود در آن و از نظر نوع خاک میباشد.
بطور کلّی جهت پی بردن به مواد غذایی موجود و حاصلخیزی خاک وتعیین نوع زراعت مناسب، و مشخّص نمودن روش صحیح کشت و آبیاری، بایستی خاک را در آزمایشگاه تجزیه کرد و اولین مرحله برای تجزیه خاک نمونه برداری از آن به طریق صحیح میباشد.
پتاسیم :
پتاسیم بعد از ازت بیشترین عنصر غذایی مورد نیاز یونجه است. این عنصر به عنوان تنظیم کننده و کاتالیزور ، نقش اساسی در رشد یونجه ایفا میکند. همچنین در واکنش‌های آنزیمی ، تنفس ، متابولیسم کربوهیدرات‌ها ( از طریق تاثیر آن بر فتوسنتز ) ایجاد مقاومت در برابر بیماری‌ها ، نگهداری آب و مقاومت به خشکی ( از طریق تنظیم مقدار آب سیتوپلاسم ) ، ساخت پروتئین‌ها ، رشد برگ‌ها و تاخیر در پیر شدن آنها ضروری است. حد بحرانی پتاسیم حدود ۷۵/۱ درصد در ماده خشک گیاهی است. گاهی مقدار بیش از ۵/۲ درصد نیز برای افزایش عملکرد توصیه می‌شود. مقدار این عنصر در یونجه با افزایش سن گیاه کاهش می یابد و حداکثر مقدار آن در طول دوره رویشی مشاهده می‌شود و در مرحله گل دهی و دانه بستن از مقدار آن کاسته می‌شود. مقدار پتاسیم در قسمتهای مختلف گیاه متفاوت است ، بطوری که در ساقه حداکثر و در برگ بیشتر از ریشه میباشد. یونجه مانند سایر بقولات علوفه‌ای نیاز پتاسیمی بالایی دارد و با برداشت محصول زیاد، مقادیر قابل توجهی پتاسیم از خاک خارج می‌شود. از طرفی علی رغم آنکه یونجه دارای شبکه ریشه‌ای عمیق و گسترده است و می‌تواند با در اختیار داشتن حجم زیادی از خاک ، پتاسیم مورد نیاز خود را تامین نماید. ریشه گیاه یونجه برخلاف گندمیان دارای ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتری است. از این رو تمایل بیشتری به جذب کاتیونهای دو ظرفیتی از جمله کلسیم دارد و لذا کمبود این عنصر در مزارع یونجه حتی در مناطق نیمه خشک قابل مشاهده است.
کمبود پتاسیم در مزارع یونجه قابل تشخیص است : در این شرایط تراکم محصول در مزرعه کم است و بعلت کاهش فعالیت آنزیم تثبیت کننده ازت ، ازت غیر پروتئینی در گیاه تجمع می یابد و رشد ساقه ها و ریشه ها کم بوده و لکه های کوچک سفید یا زرد رنگ در اطراف برگچه ها نمایان می‌شود. به تدریج بافت‌های بین لکه ها شروع به زرد شدن کرده و در برخی موارد حاشیه برگ به رنگ قرمز یا قهوه‌ای در آمده و برگچه‌ها بصورت فنجانی به سمت پایین متمایل می‌شوند و در صورت تشدید کمبود، برگ‌ها می‌ریزند.
در خاک‌هایی که مقدار پتاسیم قابل استفاده کمتر از ۳۰۰ میلی گرم در کیلوگرم باشد ، بسته به میزان کمبود میتوان تا ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار کود کلرور پتاسیم ( به دفعات همراه با آبیاری ) مصرف نمود. زیادی پتاسیم نیز می‌تواند مانع جذب کلسیم گردد. مصرف زیاد کلرور پتاسیم موجب کاهش تراکم یونجه و زرد شدن انتهای برگچه‌هامی شود. بدین منظور جهت کاهش خطرات زیان آور کلرور پتاسیم ، این کود را به صورت تقسیطی و با مقادیر کم باید مصرف کرد.
فسفر :
فسفر از عناصر تشکیل دهنده اسید نوکلوئیک بوده و باعث تحریک رشد و تکامل ریشه‌ها می‌گردد ، در گل دهی و میوه دهی موثر بوده وموجب افزایش مقاومت نبات در مقابل بعضی از بیماری‌ها می‌گردد. فسفر عنصری است که یونجه بیشتر از سایر عناصر به آن عکس العمل نشان داده و در تولید محصول اهمیت زیادی دارد.
کودهای میکرو:
کودهای میکرو کم مصرف هستند و شامل آهن، منگنز، مس و روی می شوند. میزان مصرف این کودها هم بستگی به آزمایش خاک زیر کشت دارد. اگر علائم کمبود این عناصر را در خاک احساس کردید باید آن ها را به خاک اضافه کنید.عناصر ریز مغذی به ویژه روی ، منگنز ، بر و مولیبدن در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول نقش مهمی دارند. با توجه به آهکی بودن وبالا بودن PH اغلب خاکهای تحت کشت این محصول ، کمبود این عناصر غیر منتظره نیست به این دلیل توجه به مصرف کودهای محتوی عناصر ریز مغذی با توجه به نیاز گیاه در طول دوره رشد ضروری است.
کود دامی:
کودهای دامی را برای اغلب زمین های زیر کشت یونجه توصیه می شود. این کودها مواد مغذی را به خاک اضافه می کنند . باعت بهتر شدن و مغذی شدن خاک می شوند. در بین کودهای دامی کود گاوی از همه بهتر می باشد.برای استفاده از کود دامی بهتر است که از کود دامی پوسیده استفاده کنید. زیرا کود دامی پوسیده در آن بذر علف هرز از بین رفته است. برای این کار بهتر است که کود را در مکانی دپو کنید و هر هفته زیرو رو کنید.کود دامی باعث گرم شدن زمین زیر کشت می شود و باید آن را توسط گاو آهن به زمین انتقال دهید.
زمان استفاده از کود مناسب برای یونجه:
قبل از کاشت یونجه برای آماده کردن بستر زمین کشاورزی از کودهای شیمیایی به همراه کودهای دامی استفاده کنید.
قبل از اینکه بذر یونجه را در زمین بکارید، از کود محلول در آب استفاده کنید و به صورت محلول پاشی در زمین اضافه کنید.
در زمان پنجه زنی یونجه از کودهای نیتروژن دار استفاده کنید.
بعد از پنجه زنی یونجه، پتاس و عناصر ریز مغذی دار به صورت آبیاری به زمین استفاده کنید.
در زمان ساقه زنی گیاه از کودهای نیتروژن، فسفر و پتاس استفاده کنید.
در زمان سنبله یونجه از نیتروژن، فسفر، پتاسیم و عناصر ریز مغذی استفاده کنید.
