تراکتورها و ادوات کشاورزی با اینکه به ظاهر بعضا ساده هستند، اما خطرات و آسیب های بالقوه ای زیادی را ممکن است داشته باشند. تراکتورها یک ماشین مزرعه مفید و با ارزش هستند. تراکتورها با در نظر گرفتن ایمنی شما طراحی و ساخته شده اند. عملکرد ایمن آن کاملاً در دست اپراتور است و راننده یا اپراتور با کسب مهارت ها و آگاهی های لازم، به خوبی می تواند، تراکتور را کنترل و مدیریت کند. در صورت غفلت یا سهل انگاری در رابطه با نکات ایمنی کار با تراکتور و ادوات کشاورزی، استفاده نادرست از ادوات، می تواند شایع ترین علت مرگ و جراحات جدی در مزارع باشد.
تراکتورداران و رانندگان توجه داشته باشند که نکات ایمنی کار با تراکتور و ادوات کشاورزی دستورالعمل ها و موارد خطرناک احتمالی را حتما یاد بگیرند و و مخصوصا در شروع کار با تراکتور جدید با احتیاط کار کنند. نکات ایمنی کار با تراکتور و ادوات کشاورزی به طور کامل در دفترچه راهنمای آن موجود است و باید وقت گذاشته شود تا به طور کامل موارد ایمنی یا خطرناک کار با تراکتور را مطالعه کرد. به طوری که براساس آمار می توان گفت ۷۵ درصد از سوانح در رابطه تراکتورهای و ادوات کشاورزی به دلیل اطلاعات کم می باشد. مسأله ای که در رابطه با حوادث تراکتور و ماشین آلات مطرح است آنکه، اغلب این حوادث در مزارع و نقاط دوردست رخ می دهد که از مراکز درمانی فاصله زیادی دارند و این مسأله منجر به افزایش خسارات وارده به مجروحین می شود.
یک سری خطرات و حادثه ها در ایران بیشتر رایج است که منجر به قطع عضو و یا مرگ افراد درگیر می شود. این حوادث عبارتند از: واژگونی تراکتورها که بر اثر سرعت پیشروی بیش از حد اتفاق می افتد، واژگونی یا چپ کردن به علت دور زدن با سرعت زیاد، واژگونی به دلیل تک چرخ زدن و بالا آمدن چرخ های جلو در سربالایی ها، سوار شدن افراد روی گلگیرهای تراکتور، سوار شدن افراد روی رکاب، بازوهای هیدرولیک و ادوات متصل به تراکتور، بازرسی و تعمیر و تعویض زنجیرها و تسمه ها در حین کار، گیرکردن لباس به شافت های دوار انتقال نیرو مثل شافت تواندهی، حتی گیر کردن لباس ها در تسمه ها و زنجیرهای در حین روشن بودن و کار و عدم داشتن حفاظ و روکش، خوراک دهی و تغذیه ماشین هایی مثل خرمنکوب به صورت دستی.
به طور مثال از جمله خطراتی که در کار با تراکتور می باشد از این قبیل است؛
- واژگونی و چپ شدن.
- شافت خرمنکوب بدون محافظ
- ارگونومی ضعیف باعث فشار به کمر و کشیدگی می شود.
- سر و صدای زیاد باعث کاهش شنوایی می شود.
- کارکردن در زمین های مرتفع یا دامنه کوه ها احتمال سقوط را در پی دارد.
- مهارت کم اپراتور ضریب خطرات را برای او دو چندان می کند.
از جمله خطراتی که در تراکتور وجود دارد، برای مسافران و افراد به غیر از راننده که سوار بر تراکتور هستند، می باشد. البته توصیه می شود که به هیچ عنوان فردی به غیر از راننده سوار بر تراکتور نشود و اصلا تراکتورهای معمولی تولید ایران، یک صندلی دارند و برای سوار کردن افراد دیگر طراحی نشده است. یک سری توصیه ها در رابطه با نکات ایمنی کار با تراکتور و ادوات کشاورزی وجود دارد که در ادامه به قسمتی از انها اشاره می شود:
توصیه هایی برای خاموش و روشن کردن تراکتور
هنگامی که در موقعیت رانندگی قرار گرفتید و قبل از اینکه تراکتور را روشن کنید، صندلی را به گونه ای تنظیم کنید که همه کنترل ها و لیورها به راحتی و مطمئن دسترسی داشته باشید. سپس:
۱- وقتی که به طور کامل روی صندلی قرار گرفته اید تراکتور را روشن کنید. به هیچ عنوان از روی زمین اقدام به روشن کردن تراکتور نکنید. به طور مثال سوئیچ ایمنی دنده، قطعه ای برقی است که نزدیک لیور دنده نصب شده و در صورتی که دنده تراکتور خلاص نباشد، اجازه استارت خوردن به تراکتور را نمی دهد. عده ای از کشاورزان در صورت خرابی این قطعه، آن را یکسره می کنند و بعد هم فراموش می کنند آن را تعویض کنند در این صورت، تراکتور اگر در دنده هم باشد، استارت می خورد و روشن می شود، و این موضوع می تواند جان شما یا افراد نزدیک به تراکتور را به خطر اندازد.
۲- از تراکتور در حال حرکت پایین نروید.
۳- قبل از خروج مطمئن شوید که ترمز دستی را کشیده اید و از درست کار کردن ترمز دستی مطمئن باشید.
۴- تراکتور را در شیب تند پارک نکنید.
۵- هنگامی که تراکتور در حال استفاده نیست، سوییچ را بردارید.
رانندگی و کار با تراکتور به صورت ایمن
در حالی که تراکتورها به گونه ای طراحی شده اند که در طیف وسیعی از تنظیمات مختلف و در زمین های مختلف کار کنند، ممکن است اتفاق غیرمنتظره ای رخ بدهد. در حین کار، همیشه آمادگی و تمرکز لازم را داشته باشید. برای اطمینان از ادامه عملکرد ایمن تراکتور، با سرعت مطمئنه برای حفظ کنترل در هر شرایطی رانندگی کنید. کارهای دیگری که می توانید برای ایمنی انجام دهید عبارتند از:
۱- وقتی در زمین نرم یا گلی گیرکرده اید به عقب بروید و در صورت عدم موفقیت از بیرون کمک بگیرید.
۲- مراقب خندق‌ها، خاکریزها و چاله ها باشید – فرو رفتن در چاله های بزرگ و لیزشدن لبه های آن می‌تواند باعث واژگونی شود.
۳- قبل از دور زدن یا ترمز کردن، سرعت خود را کاهش دهید.
۴- هنگام کار بر روی دامنه تپه ها و زمین های شیب دار تا حد امکان از یک مسیر چرخ استفاده کنید
۵- پایین آمدن با احتیاط از شیب ها، نگه داشتن تراکتور در دنده سنگین و کنترل سرعت تراکتور با استفاده از دنده به عنوان ترمز
۶- می توانید بر حسب دستور العمل مناسب اقدام به سنگین کردن تراکتور و چرخ های آن کنید.
۷- قبل از هر تعمیراتی بست منفی باتری رو بردار. در هنگام تعمیرات تراکتور، این احتمال وجود دارد که یکی از سیم های دارای برق و یا خود قطب مثبت باتری به طور مستقیم یا بوسیله آچار یا هر چیز دیگری، به بدنه اتصال کند. این موضوع ممکن است باعث سوختن فیوزها، آتش سوزی و یا حتی انفجار باتری شود. نکته ی دیگری راجع به آب باتری آنکه، اگر آب باتری مقداری کم شده باشد، برای ریختن سر ریز، حتما از آب مقطر یا آب اسیدهای خیلی ضعیف (۳٪) استفاده کنید. از آب اسید کامل فقط زمانی استفاده کنید که حجم زیادی از آب باتری بیرون ریخته باشد. استفاده از آب اسیدهای کامل موجب خراب شدن باتری می شود.
اتصال ادوات به تراکتور به صورت امن
همیشه ادوات را به صورت مناسب و بر طبق دستور العمل به تراکتور متصل کنید. بعلاوه:
۱- از اتصال محکم و قطعی ادوات مطمئن شوید.
۲- برای ادواتی که نیاز به توان دورانی دارند مثل چاله کن ها و روتیواتورها، حتما باید تراکتور خاموش باشد و شافت ها و گاردان را متصل کنید و حتما از حفاظ گاردان استفاده کنید. از اتصال دقیق و محکم شافت به گاردان مطمئن شوید.
۳- یکی از موارد مهم در کار با ادوات کشاورزی مربوط به سمپاش ها می شود. در سمپاش ها حتمما از موارد ایمنی مثل ماسک و لباس مناسب و همچنین جهت حرکت مناسب تراکتور استفاده کنید تا در مجموع کمترین تماس را با محلول سمپاشی داشته باشید.
سرویس و نگهداری منظم
تراکتور خود را به طور منظم سرویس کنید تا از عملکرد مطمئن و ایمن آن اطمینان حاصل کنید. این موضوع شامل بررسی سلامت هر ساختار محافظ واژگونی (ROPS)هم می شود. حفاظ راننده و کابین را مرتب بررسی کنید. همچنین؛
- موتور را قبل از سرویس یا گریس کاری خاموش کنید.
- در حالی که پولی ها تحت چرخش هستند، تسمه ها را خارج یا تعویض نکنید.
- پله ها و جا پایی بالارفتن برای سوار شدن به تراکتور را عاری از چربی و روغن نگه دارید تا از لغزش و سقوط جلوگیری شود.
- چرخ‌ها را فقط روی سطوح صاف عوض کنید – قبل از باز کردن هر چرخ، چرخ‌های دیگر را بررسی کنید، از جک عریض با ظرفیت بالابری کافی استفاده کنید.
- در صورتی که قصد جدا کردن لاستیک را از رینگ دارید، قبل از برداشتن لاستیک از رینگ اطمینان حاصل کنید که تمام فشار هوا خالی شده است. هنگام باد کردن لاستیک هم از روش های صحیح استفاده کنید و لاستیک ها را در قفس، باد کنید.
محافظت از کمر راننده
نحوه نشستن و حرکت شما هنگام رانندگی تراکتور می تواند بر سلامت و رفاه عمومی شما و به ویژه کمر شما تأثیر بگذارد. از کمر خود مراقبت کنید:
۱- تنظیم صندلی متناسب با بدن شما باید باشد. باید بدون اذیت شدن و تلاش بیش از حد به همه پدال ها و لیورها دسترسی داشته باشید.
۲- ارتفاع پدال کلاچ برای هر شخص با توجه به قد و ویژگی های فیزیکی وی تعیین می گردد. اگر ارتفاع پدال درست تنظیم نشود، روی زانوها فشار آورده و در طی زمان باعث آسیب به زانوها می شود. برای تنظیم ارتفاع پدال کلاچ می توانید از این کلیپ استفاده کنید. ارتفاع پدال را باید طوری تنظیم کنیم که وقتی به راحتی پدال را می فشاریم، کلاچ کاملا گیربکس را آزاد کند و دنده ها راحت جا بخورد و وقتی پدال را رها کردیم، گیربکس کاملا درگیر باشد.
۳- هنگام خرید تراکتور جدید. در نظر بگیرید که صندلی مناسب خود را انتخاب کنید. بعدی خود، نوع صندلی که برای شما مناسب است را در نظر بگیرید
۴- تراکتوری انتخاب کنید که دارای سیستم تعلیق جذب لرزش باشد، زیرا قرار گرفتن طولانی مدت در معرض لرزش ممکن است باعث آسیب به کمر شود.
۵- هرگز از تراکتور پایین نپرید
۶- پوشیدن کفشی که هنگام بالا رفتن یا پایین رفتن از تراکتور و هنگام کار پا با پدال ، چسبندگی محکمی به پای شما داشته باشد.
