ارزیابی فنی سیستم آبیاری میکرو بر عملکرد گوجه فرنگی

به منظور ارزیابی فنی سه سیستم آبیاری میکرو بر عملکرد گوجه فرنگی در سه سطح تامین آب، طرح تحقیقاتی طی دو سال زراعی در مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین به مرحله اجرا درآمد. در این طرح سه سیستم آبیاری میکرو شامل آبیاری قطره ای نواری تیپ زیر سطح خاک، آبیاری قطره ای نواری تیپ روی سطح خاک ، و آبیاری قطره ای با لوله های قطره چکان دار به عنوان عامل اصلی و سه سطح تامین آب به ترتیب به میزان ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد تامین آب مورد نیاز گیاه به عنوان عامل فرعی در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد محصول مربوط به روش آبیاری تیپ در عمق خاک با سطح تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه بود، ولی تفاوت معنی داری بین میانگین عملکرد این روش آبیاری با روش آبیاری قطره ای با تامین آب به میزان ۷۵ درصد نیاز آبی وجود نداشت. این نتایج نشان می دهد که حداکثر محصول گوجه فرنگی زمانی اتفاق می افتد که نیاز آبی گیاه به طور کامل تامین شود. لذا با توجه به نتایج بدست آمده تیمار آبیاری قطره ای تیپ در عمق خاک با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی با مصرف ۳۹۲۰ متر مکعب آب در هکتار و تولید ۴۹۰۳۷ کیلوگرم گوجه فرنگی در هکتار از سایر تیمارها برتری داشته و برای جاهایی که محدودیت منابع آبی وجود نداشته باشد برای حصول حداکثر عملکرد قابل توصیه به کشاورزان می باشد. در صورتی که محدودیت منابع آبی در طول فصل رشد وجود داشته باشد روش آبیاری قطره ای با تامین ۷۵ درصد نیاز آبی برای حصول حداکثر کارایی مصرف آب پیشنهاد می گردد.
نتایج نشان داد که اثر میزان آب آبیاری و روش آبیاری بر عملکرد و کارایی مصرف آب در سطح یک درصد معنی دار می باشد.
عملکرد گوجه فرنگی تحت آبیاری قطره ای با مقدار ۵ میلیمتر آب در روز، حداکثر و با مقدار ۳ میلیمتر آب در روز حداقل است. نتایج نشان داد که در حجم های مساوی آب، عملکرد محصول در روش آبیاری قطره ای بیشتر از روش آبیاری شیاری می باشد. همچنین در روش آبیاری قطره ای میوه ها سریعتر می رسند و اگر فاصله بین قطره چکانها کمتر شود زودرسی تسریع می شود . شواهد حاکی از آن است که ابیاری با عمق ۳ میلیمتر و دور یک روز، بیشترین عملکرد میوه های درشت و متوسط را حاصل می نماید. در حالیکه در ابیاری با عمق ۶ میلیمتر در روز عملکرد میوه های ریز و خیلی ریز افزایش می یابد.
میزان کاهش مصرف آب در آبیاری توسط لوله های قطره چکان دار تک محفظه ای و لوله های میکرو نسبت به آبیاری شیاری به ترتیب ۹/۳۳،۷۴/۳۹ و ۱۲/۴۳ درصد بود.
با عنابت به بحران کمبود آب در کشور و اهمیت گوجه فرنگی این تحقیق با هدف بررسی سه سیستم آبیاری قطره ای و سطوح مختلف آبیاری بر عملکرد و کارایی مصرف آب گوجه فرنگی به منظور استفاده بهینه از منابع آبی و توسعه سیستم های آبیاری قطره ای در مزارع در مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین به اجراء درآمد.

در سیستم آبیاری قطره ای حداکثر عملکرد گوجه فرنگی زمانی حاصل می شود که نیاز کامل آب گیاه تامین شود همین طور روش آبیاری قطره ای تیپ زیرسطحی نسبت به دو روش دیگر آبیاری برتری داشته به عبارتی کارایی نوارهای آبده تیپ در عمق خاک مناسب می باشد .
کارایی مصرف آب:
در روشهای آبیاری میکرو فاصله گسیلنده ها و محل قرارگیری آنها بر کارایی مصرف آب و نهایتا بر کارایی سیستم آبیاری در تولید محصول گوجه فرنگی تاثیر دارد. به طوری که استفاده ازنوارهای آبده تیپ در سطح خاک باعث تبخیر بیشتر آب از سطح خاک شده و در نتیجه مقدار کمتری آب جذب ریشه گیاه شده است. در صورتی که استفاده از نوارهای آبده تیپ در عمق خاک و نزدیک منطقه توسعه ریشه ، علاوه بر کاهش میزان تبخیر از سطح خاک، امکان جذب رطوبت توسط ریشه گیاه بهتر بوده و در تنیجه شرایط رطوبتی در منطقه ریشه مناسب تر میباشد. در نتیجه کارایی مصرف آب در روش آبیاری قطره ای تیپ در عمق خاک بیشتر از روش آبیاری قطره ای تیپ در سطح خاک حاصل شد. با توجه به حجم ثابت آب آبیاری در هر نوبت آبیاری این نحوه پخش آب باعث بوجود آمدن یک نوار مرطوب پیوسته بر روی ردیف کاشت گردید. این نوار مرطوب پیوسته باعث افزایش سطح تبخیر و کاهش مقدار نفوذ آب به خاک می شد. این امر باعث افزایش میزان تبخیر از سطح خاک و شرایط بهتر برای رشد علفهای هرز بین بوته ها می شد. ولی در روش آبیاری قطره ای با استفاده از یک قطره چکان برای هر بوته گوجه فرنگی بدلیل تامین نیاز آبی گیاه از یک نقطه ریزش و عدم تشکیل یک نوار مرطوب پیوسته روی سطح خاک ، علاوه بر کاهش میزان تبخیر از سطح خاک میزان نفوذ آب به خاک افزایش یافته و شرایط رطوبتی بهتری در منطقه ریشه فراهم می گردد. در نتیجه کارایی مصرف آب در روش آبیاری قطره ای بیشتر از روش آبیاری تیپ در سطح خاک شد. گوجه فرنگی به تنش رطوبتی حساس بوده و در هر سه روش آبیاری میکرو به همان اندازه که میزان آب آبیاری کاهش یافته مقدار تولید محصول نیز کاهش یافته است. به عبارتی برای حصول به حداکثر تولید بایستی نیاز کامل آب گیاه را تامین نمود.
مقایسه میانگین عملکرد نشان داد که بین روشهای آبیاری میکرو اختلاف معنی داری وجود ندارد. نتایج مقایسه عملکرد در تیمارهای سطوح مختلف تامین نیاز آبی اختلاف معنی داری در سطح ۱درصد از خود نشان داد.
مقایسه میانگین عملکرد کلیه تیمارهای تحت آزمایش نشان داد بیشترین عملکرد مربوط به تیمار روش آبیاری تیپ در عمق خاک با سطح تامین آب به میزان ۱۰۰% نیاز آبی می باشد. اما تفاوت معنی داری بین میانگین عملکرد این تیمار با تیمار روش آبیاری قطره ای با سطح تامین آب مورد نیاز به میزان ۷۵% وجود نداشت. این نتایج نشان می دهد که گوجه فرنگی به تنش رطوبتی متوالی در طی فصل رشد حساس می باشد و حداکثر عملکرد زمانی اتفاق می افتد که نیاز ابی گیاه به طور کامل تامین شود.
برای مناطقی که محدودیت منابع آبی وجود داشته باشد روش آبیاری قطره ای با تامین ۷۵ درصد نیاز آبی به منظور حصول حداکثر کارایی مصرف آب قابل پیشنهاد میباشد. استفاده از نوارهای آبده تیپ در عمق خاک باعث افزایش عملکرد و کارایی مصرف آب می شود.